کلات یکی از شهرهای زیبا و تاریخی استان خراسان رضوی است که با شنیدن نام آن به یاد نادرشاه افشار می‌افتیم. کلات شهری در میانکوه‌های هزار مسجد است. این شهر زیبا آثار تاریخی زیادی دارد که مهم‌ترین آن‌ها کلات نادریاست. اطراف باغ کلات را کوه‌های بلند و صعب‌العبور احاطه کرده است. مسیرمشهد به کلات یکی از زیباترین جاده‌های ایران است که این مسیر به‌تنهایی یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی این منطقه است. در این مطلب به شناخت بیشتر شهر کلات پرداخته‌ایم، با ما همراه باشید تا این شهر زیبا را بشناسید:
جغرافیا
کلات در شمال شرقی استان خراسان رضوی واقع‌شده است، فاصله مشهد تا کلات کیلومتر است و این جاده یکی از پرپیچ‌وخم ترین و زیباترین جاده‌های منطقه است. کلات از شمال به‌وسیله تپه‌ماهورهایی به طول 180 کیلومتر با کشور ترکمنستان هم جوار است. کلات از جنوب به کوه هزار مسجد و مشهد، از شرق به سرخس و از غرب به درگز محدود می‌شود. کلات مساحتی برابر با 3.518 کیلومترمربع دارد، آب‌وهوای کلات معتدل کوهستانی است و ارتفاع آن از سطح دریا برابر با 2100 متر است. بارش مستمر باران در فصل‌های بهار و پاییز منجر به رونق کشاورزی در این منطقه شده است. بزرگ‌ترین دره‌های عمیق ایران در منطقه روستای قله زو واقع، در شهرستان کلات قرار دارند. کلات شامل 140 آبادی است.
وجه‌تسمیه
لغت کلات به معنی «آبادی و زیستگاه بر فراز کوه» است و همان‌طور که از اسمش پیدا است، این شهر در منطقه‌ای خوش آب‌وهوا واقع‌شده است.
تاریخچه
کلات، به سرزمین دژهای نفوذناپذیر مشهور است و دلیل انتخاب کلات توسط نادر هم همین ویژگی منحصربه‌فرد آن بوده است. کاخ خورشید را می‌توان، کاخ و گنجینه گنج‌های نادر دانست. تخت طاووس، الماس کوه نور، الماس دریای نور و گنج‌های حاصل از لشکرکشی او به هندوستاندر تاریخ شهره عام است. نادر زمانی که هند را فتح کرد، در برابر دریافت کلید گنجینه هندیان پذیرفت که حکمرانی را از حاکم هند نگیرد و او حاکم هند بماند. سپس گنجینه‌ای آن‌چنان ارزشمند با خود به ایران آورد که تا 3 سال تمام ایرانیان از پرداخت مالیات معاف شدند.
عکس از مهدی تمیزی
زمانی که نادرشاه افشار به حکومت خراسان رسید، ایران با بی‌کفایتی‌های حکومتی زیادی روبه‌رو بود، نادر تلاش کرد تا ایرانیان را باهم متحد کند و تمام مهاجمان در مرزها را به عقب راند.
یکی از محبوب‌ترین آثار تاریخی ایران، مجموعه کلات نادری یا کاخ خورشید است. کاخ خورشید، بنایی 3 طبقه است که اسیرهای هندی آن را ساختند. این کاخ 12 اتاق دارد که داخل هر اتاق تزییناتی از نقاشی و گچ‌بری دیده می‌شود. در میان این تزیینات، تصاویری از شاهزادگان نادری هم به چشم می‌خورد.
فرهنگ و آداب و رسوم
پوشش
عکس از ایسنا
لباس محلی کرده‌ای منطقه‌ی لایین و کلات شبیه لباس اقوام ترکمن بوده و کاملاً متفاوت از لباس سایر کرده‌ای خراسان است. علت این مسئله را می‌توان نزدیکی این منطقه به مناطق ترکمن نشین مرز ایران و تأثیر آن در طول تاریخ دانست. زنان کلات از ابریشم برای بافت لباس‌های خود استفاده می‌کنند و رنگی که در لباس آن‌ها بسیار دیده می‌شود، رنگ قرمز است. دختران کرمانجی شال‌های تک‌رنگ با شلوارهایی بنفش می‌پوشند، دختران متأهل شال قرمز و مشکی و نوعروس‌ها چادرشب سبز یا زرد بر سر می‌اندازند. زنان مسن لباس‌هایی تیره و کت‌هایی کوتاه بر تن می‌کنند.
گویش و زبان
بخش زیادی از جمعیت کلات به گویش کرمانجی صحبت می‌کنند. محل اصلی سکونت کرمانج های خراسان، در شهرها و روستاهای خراسان شمالی و خراسان رضوی است.
آداب و رسوم
مراسم عروسی و آداب و رسوم آن در منطقه کلات، امروز هم در میان اقوام و طوایف مختلف همچنان ارزش خود را حفظ کرده است، چون با شیوه و سبک‌هایی به اجرا درمی‌آید که از سده‌های گذشته به نسل حاضر رسیده و در میان این مردم حفاظت‌شده است. در مراسم ازدواج زنان و مردان از پوشش‌های بومی و سنتی منطقه به رنگ‌های مختلف استفاده می‌کنند و با بهره‌گیری از سازهای سنتی ازجمله دهل، سرنا، قشمه و... به رقص و شادی می‌پردازند.
صنایع‌دستی
از صنایع‌دستی کلات می‌توانیم به فرش و گلیم‌های پشمی و لباس‌های پشمی بارنگ‌هایی زنده و زیبا اشاره کرد.
سوغات
از سوغاتی‌ها و محصولات کلات می‌توانیم به انواع برنج، عسل طبیعی، روغن کنجد، کره محلی، روغن زرد، گردو اشاره‌کنیم.
غذای محلی
غذاهای محلی کلات عبارت‌اند از آش کوریا، کاچی محلی.
