مطالعه تجربیات جهانی در کشورهای مختلف اعم از توسعه‌یافته و درحال توسعه حاکی از اثربخشی بیشتر سیاست‌های تنظیم بازار از طریق فروشگاههای زنجیره‌ای نسبت به بخش سنتی است؛ ضمن آنکه در این فروشگاهها، به‌دلیل استقرار سیستم متمرکز، امکان نظارت و بازرسی و رسیدگی به تخلفات و سوءاستفاده‌های احتمالی آسان‌تر بوده و هزینه‌های کمتری در برخواهد داشت. از این‌رو، فروشگاههای زنجیره‌ای می‌توانند به‌عنوان ابزاری با قابلیت کنترل‌پذیری بالاتر در مدیریت بازار موردتوجه قرار گیرند.
فروشگاههای زنجیره‌ای
با گذشت زمان و تغییراتی که در سبک زندگی مردم بوجود آمد، خرده فروشانی موفق بودند که توانستند تنوع و کیفیت مورد نظر مشتری را تامین کنند. در این بین، فروشگاههای بزرگ و زنجیره‌ای به تدریج شکل گرفتند و پس از استقبال خوب مصرف‌کنندگان، روز به روز تعداد آنها افزایش یافت. تنوع محصولات، حجم بالای کالا، اهمیت نگهداری و تحویل به موقع محصول به مشتری برخی از مواردی هستند که اهمیت انبارداری و لجستیک در فروشگاههای زنجیره‌ای را نشان می‌دهد.
مشتریان متعدد، ورود و خروج بسیار زیاد کالا در فروشگاههای زنجیره‌ای، شارژ کالا در زمان مناسب، سفارش کمبودهای فروشگاه و دریافت آن از تامین‌کننده و موارد دیگری از جمله حمل و نقل و نگهداری محصول، همه بخشی از انبارداری و لجستیک در فروشگاههای زنجیره‌ای است که در این نوشتار به آن می‌پردازیم
اهمیت انبارداری و لجستیک در فروشگاههای زنجیره‌ای
با افزایش سهم فروشگاههای زنجیره‌ای از بازار خرده فروشی، حضور در این فروشگاهها برای تولیدکنندگان در سراسر کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با رشد چشمگیر فروشگاههای زنجیره‌ای، تنوع بالای محصولات و حجم زیاد سفارشات برای تامین نیاز مشتریان، مسئله انبارداری و لجستیک در فروشگاههای زنجیره‌ای به یک امر مهم و حیاتی تبدیل شده است. پیش از شکل‌گیری فروشگاههای زنجیره‌ای، تولید محصولات و توزیع آنها محدود و فاصله میان تولیدکنندگان با خرده فروشان کوتاه بود و لذا محصولات به سهولت منتقل می‌شد.
اما امروزه با تغییر ساختار و تبدیل فروشگاههای سنتی به فروشگاههای مدرن و زنجیره‌ای، تولید انبوه، تنوع محصولات و افزایش رقابت بین برندها و از طرفی اهمیت زمان و کیفیت تحویل و خدمات ارزش افزوده، باعث پیچیده شدن عملیات انبارداری و لجستیک در فروشگاههای زنجیره‌ای شده است.
در واقع شبکه لجستیک و توزیع و به عبارتی انبارداری و لجستیک در فروشگاههای زنجیره‌ای ، از فرایندهای اصلی و مهم این فروشگاهها است؛ زیرا یک فروشگاه زنجیره‌ای از یک طرف باید محصولات را از صاحبان کالا دریافت و از طرف دیگر در شعب مختلف خود در سراسر کشور ارسال کند. برنامه ریزی لجستیک حول سه محور حمل و نقل، موجودی و مکانیابی، به عملیات تخصصی نیاز دارد تا بتواند هزینه‌های توزیع محصولات را تا حد امکان کاهش دهد. البته کاهش هزینه‌ها نباید کیفیت و سطح سرویس‌دهی را کاهش دهد و از اصول مهم این کار، توجه ویژه به افزایش سطح رضایت مندی مشتریان است.
مفهوم لجستیک
در مبحث انبارداری و لجستیک در فروشگاههای زنجیره‌ای ، مجموعه فعالیتهای برنامه ریزی، اجرا و نظارت بر خدمات و اطلاعات مربوط به حمل و نگهداری محصولات از مبد?ا تا محل مصرف را لجستیک می‌نامیم که با هدف تامین نیاز مشتری انجام می‌شود.
به طور کلی به کلیه اقدامات هماهنگ جهت تحقیق، ارزیابی و برآورد نیازها و احتیاجات اولیه در زمینه ابزار آلات، تجهیزات و تاسیسات، کلیه فعالیتهای مرتبط با تهیه، تولید، توزیع، حمل و نقل، بیمه، نگهداری، انبارداری و طراحی سیستم و دستورالعمل‌ها، ارائه روش انجام کار و در نهایت نظارت بر همه این موارد لجستیک گفته می‌شود.
عملکردهای کلی انبارداری و لجستیک در فروشگاههای زنجیره‌ای شامل سامانه‌های اطلاعاتی، تامین و مدیریت سفارش‌ها، حمل و نقل، انبارداری، مدیریت موجودی، خدمات مشتریان، بسته بندی و لجستیک معکوس می‌شود و مدیریت همه این فعالیت‌ها از تامین‌کنندگان تا مصرف‌کنندگان نهایی به عهده مدیریت زنجیره تامین است.
مطالب بیشتری بخوانید:
-
چگونه خرید خاطره انگیزی را برای مشتریان خود رقم بزنیم؟
-
بررسی مسیر مشتریان در خرید از یک فروشگاه
-
مشتری مداری چیست؟
-
مشتری وفادار کیست؟
انواع لجستیک
مفهوم لجستیک شامل دو دسته اصلی درون سو و برون سو می‌شود. لجستیک درون سو شامل مهم‌ترین فرایندهای زنجیره تأمین می‌شود که در آن تمرکز اصلی روی مدیریت انتقال کالا از تولیدکننده به انبار فروشگاههای زنجیره‌ای یا خرده فروشیها است. اما لجستیک برون سو به تأمین کالا از انبار و تحویل آن به دست مشتری نهایی می‌پردازد. نوع دیگری از لجستیک وجود دارد که لجستیک معکوس نامیده می‌شود و به طور عکس از مشتری به تولید کننده عمل می‌کند. لجستیک معکوس در عودت محصول و یا امحای آن تعریف می‌شود.
موضوع فروشگاههای زنجیره‌ای ، علل وجودی و شرایط کامیابی آنها مدتی است که موردتوجه صاحبنظران قرار گرفته است . این مقاله سعی در ارائه یک بررسی جامع پیرامون این موضوع داشته ، در رابطه با شرایط و عوامل موفقیت این فروشگاهها به نکات جدیدی اشاره دارد. بحث با تعریف یک فروشگاه زنجیره ای شروع شده و پس از آن ، علل و اهداف شکل گیری این واحدهای نوین توزیع و همچنین ویژگیها و خصوصیات این فروشگاهها و مزایا و معایب آنها در مقایسه با واحدهای توزیع سنتی بیان شده است . درادامه ، آن دسته از عوامل اجتماعی و شرایط محیطی که در رشد و توسعه فروشگاههای زنجیره ای نقش بسزایی ایفا می کنند موردبررسی قرار گرفته اند . از این عوامل با عنوان عوامل بیرونی نام برده شده است . پس از آن نیز به بحث درمورد نکات و شرایطی پرداخته شده است که دست اندرکاران فروشگاه های زنجیره ای باید به آنها توجه داشته ودر راستای تحقق آنها گام بردارند.
1) مقدمه
موضوع فروشگاه های زنجیره ای و مساله توزیع، چندسالی است که در کشور مطرح شده است . اگرچه ایجاد این فروشگاهها پدیده جدیدی نیست و سابقه آن به سال 1328 وتاسیس تعاونی مصرف سپه برمی گردد، ولی در سالهای اخیر و بخصوص در دوره سازندگی به دلیل وجود مشکلات فراوان در بخش توزیع کالاها که بیشتر متاثر از دوعامل وضعیت نابسامان اقتصادی و ساختار نامناسب نظام توزیع سنتی است ، دولت برآن شد تا با تاسیس فروشگاههای نوین زنجیره ای ، وضعیت توزیع را در کشور بهبود بخشد و از آشفتگی در بازار جلوگیری کند. فروشگاههای رفاه ، اتکا و شهروند به دنبال این تصمیم ایجاد شدند، ولی علی رغم تلاشهای انجام شده ، به علت فقدان بینش کافی نسبت به چگونگی اداره این فروشگاهها و عوامل موثر در موفقیت آنها، این واحدها نیز توفیق چندانی در نیل به اهداف تعیین شده نداشته اند. مجموعه حاضر ضمن معرفی و بیان ویژگیهای یک فروشگاه زنجیره ای ، شرایط و عواملی را بررسی خواهدکرد که باعث موفقیت و رشد فروشگاههای زنجیره ای می شوند.
2) تعریف
الف ) یک فروشگاه زنجیره ای از چندین فروشگاه خرده فروشی تحت مالکیت مشترک و متمرکز تشکیل می شود . وظایف و کارکردهای عمده یک فروشگاه زنجیره ای ( بازرگانی ، تبلیغات ، اجاره و…) توسط یک واحد فرماندهی مرکزی یا یک مدیریت مرکزی کنترل می شوند.
ب ) فروشگاههای زنجیره ای به شبکه ای از خرده فروشیهای کوچک و بزرگ اتلاق می گردندکه کالاهای یکسانی را با مالکیت انحصاری ارائه می نمایند.
3) اهداف و علل شکل گیری
از آنجا که سیستم توزیع ، رابط بین تولید و مصرف است ، هرگونه تغییر و تحول اساسی و عمده در یکی از دو بخش تولید و مصرف ، به تغییری بنیادی در بخش توزیع منتهی خواهدشد . قرون هیجدهم و نوزدهم میلادی در اروپا مبدا تحولات در روشهای تولید، حمل ونقل و… بوده است . در نتیجه سیستم توزیع نیز از این تغییرات بی ثمر نمانده است ، به طوری که روشها و نهادهای مدرن توزیع ، به تدریج و در ابعاد متنوع رشد و نموپیدا کرده اند و به صورت جایگزین و یا مکمل روشهای سنتی به فعالیت توزیعی پرداخته اند. شکل گیری نهادهای مدرن توزیع مرهون بعضی ابداعات و نوآوریها درروشهای توزیع نیز می باشد. اقدامات ابتکاری ازقبیل قیمتهای ثابت اعلام شده روی اجناس ، ورود و خروج آزاد و آزادی پرسه زنی در مغازه ، حق بر گرداندن اجناس و… معامله نقدی و روش سلف سرویسی نمونه هایی از این نوآوریها هستند. فروشگاههای زنجیره ای یکی از این نهادهای توزیع است که پس از پیدایش ، مسیری اگرچه غیریکنواخت ، اما تکاملی را طی کرده است ، به طوری که فروشگاههای زنجیره ای کنونی ترکیبی از انواع روشهای نوین توزیع است . اهداف اولیه شکل گیری این فروشگاهها ( البته در شرایط مساعد به وجود آمده پس از انقلاب صنعتی ) عمدتا” اقتصادی و به علت وجود حاشیه سود بالا بوده است که افراد ، اقدام به تاسیس فروشگاههای زنجیره ای می کردند . ولی به تدریج این نهاد نوین توزیع نشان داد که علاوه بر سودآوری ( برای صاحبان سرمایه در بخش خصوصی ) برای جامعه نیز مزایای عمده ای به ارمغان می آورد و این سبب شده که امروزه دولتمردان ساخت و توسعه این فروشگاهها را بیشترتشویق و تبلیغ کرده و یا خود متولی ساخت این فروشگاهها باشند . اهم اهداف موردنظردولتها در این رابطه عبارتند از:
– فراهم کردن کالاهای موردنیاز جامعه
– هدایت و حمایت برای تولید اقلام مهم
– حذف واسطه های غیرضروری میان تولیدکننده و مصرف کننده
– جلوگیری از توسعه بی رویه واحدهای تجاری در فضاهای غیرتجاری
– جلوگیری از فروش کالاهای غیراستاندارد
– توسعه و ترویج فرهنگ استانداردکردن کالاهای تولید داخلی و استفاده از بارکد ملی
– ثبیت قیمت کالا در مناطق مختلف شهری باتوجه به یکسان بودن قیمت انواع کالاهای عرضه شده در کلیه شعب واحدهای زنجیره ای
– اصلاح الگوی مصرف
– بهبود نسبی ترافیک شهری با حذف مسافرتهای درون شهری غیرضروری
– هدایت ، برنامه ریزی و نظارت بهتر و سهل تر دولت بر توزیع و اقتصاد
4) ویژگیها
فروشگاههای زنجیره ای در مقایسه با واحدهای توزیع سنتی و خرده فروشیها، دارای خصوصیات و ویژگیهای چندی هستند که برخی از آنها عبارتنداز:
1? یک فروشگاه زنجیره ای که از شعب و فروشگاههای متعدد تشکیل می شود، معمولا” در تمام واحدهایش ، کالاهای تجاری یکسانی را می فروشد .
2? خرید فروشگاه در حجم و مقیاس بالایی بوده ، لذا می تواند در مقایسه باخرده فروشیهای کوچک ، کالاها را با قیمت پایین تری به فروش رساند .
3? فروشگاههای زنجیره ای از انواع مختلف تمرکز کالاها و فعالیتهای مربوط به آنها بهره می برند. تمرکز کالاها به چهار گروه به شرح زیر طبقه بندی می شوند:
الف ) تمرکز افقی : عبارتست از افزایش حجم فروش یک کالای خاص در اثر توسعه شعب فروش ( وجود شعب متعدد تحت یک مدیریت واحد )
ب ) تمرکز جانبی : عبارتست از تمرکز انواع مختلفی از یک نوع کالا در فروشگاه
ج ) تمرکز عمودی : عبارتست از تمرکز وانجام فعالیتهای عمده فروشی در کنار امورخرده فروشی که قیمت تمام شده را برای فروشگاه کاهش می دهد. نوع دیگر این تمرکز، ادغام فعالیتهای تولیدی و تکمیلی ( نظیر بسته بندی ) است که به علت گستردگی فعالیت و تعدد امور تولیدی تنها در کنار فروشگاههای زنجیره ای ، امکان پذیر و مقرون به صرفه است .
د) تمرکز مورب : این تمرکز از تجمع فعالیتهای فرعی ایجاد می شود . تبلیغات متمرکز، بازرسی ، آمارگیری و تحقیقات متمرکز مثالهایی از این نوع به شمار می روند.
4? واحدهای زنجیره ای نظر به وسعت عمل و قدرت مالی شان می توانند از کامپیوترهای پیشرفته برای ثبت و هدفهای دیگر استفاده کنند. این واحدها برای کنترل موجودی ،سفارشات مشتری ، پیش بینی فروش ، تجزیه وتحلیل اطلاعات و مکانیسم فروش ازمدرنترین تجهیزات و تکنیک ها استفاده به عمل می آورند. دردسترس بودن اطلاعات جدید و به روز ازطریق کامپیوتر، به آنها این امکان را می دهد که به سرعت تصمیمات تعیین کننده و بحرانی را اتخاذ کنند.
خواندن مقالات معتبر:
5?
مقالات بیشتری مطالعه کنید:
به‌عنوان یک نمونه موفق درخصوص امکان برخورداری از ظرفیت فروشگاههای زنجیره‌ای در مدیریت بازار کالاهای حساس و ضروری می‌توان به تجربه فروشگاه وال‌مارت آمریکا در توزیع محصولات غذایی در مناطق کمتر برخوردار اشاره کرد که با همکاری وزارت کشاورزی این کشور، ایجاد بیش از 300 فروشگاه جدید با هدف دسترسی آسان‌تر مردم این مناطق به محصولات غذایی با قیمتهای مناسب تا پایان سال 2016 میسر شد.
یا به‌عنوان یک نمونه دیگر می‌توان به تجربه سافال به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های تولید و توزیع محصولات غذایی به‌ویژه لبنیات در یکی از ایالت‌های هندوستان اشاره کرد. این شبکه که دارای بالغ بر 400 شعبه فروشگاهی است در سال 2016 علاوه بر توزیع محصولات تخصصی خود، برای تنظیم بازار محصولات ضروری کشاورزی همچون سبزی و صیفی‌جات در شرایط بروز قیمتهای تقویمی، کمک‌های گسترده‌ای به دولت با استفاده از شبکه در اختیار خود و پایش مستمر توزیع مویرگی صورت‌گرفته از طریق این شبکه انجام داد.
خرید آنلاین و فیزیکی تقسیم شود را حذف می‌کند چون مشتریان همزمان از همه روشها برای خرید استفاده می‌کنند.
مفهوم کانال‌های جداگانه فروش تا حدودی بی‌معنی است چون استفاده از روشهای مختلف خرید همه‌گیر شده است. برای هر خرید مشخص، خریداران با استفاده از روشها و بر اساس نیاز خود اقدام به خرید می‌کنند. به‌عنوان مثال در آمریکا، در حال حاضر فروشگاهها نسبت به اوایل همه‌گیر شدن ویروس کرونا از فروش آنلاین حمایت می‌کنند، دلیل آن هم این است که روش خرید آنلاین و تحویل در فروشگاهها را بیشتر معرفی کرده و در دستور کار خود قرار داده‌اند که باعث رشد فروش آنلاین در فروشگاههای خرده‌فروشی بزرگ شده است.
در کشورهای سراسر دنیا، اکثر خریداران اعلام کرده‌اند اگر شرایط به حالت عادی برگردد باز هم خریدهایشان را از طریق روشهای مختلف انجام می‌دهند و از کانال‌های مختلف بیشتر بهره می‌برند. بنابراین اکثر مدیران خرده‌فروشی در حال برنامه‌ریزی به‌منظور سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش‌های چندکاناله در کسب‌وکار خود هستند، مانند سفارش اینترنتی و تحویل در محل فروشگاه. این ایده که نبردی بین خرده‌فروشی آنلاین و فیزیکی وجود دارد منسوخ شده است فقط یک میدان نبرد در صنعت خرده‌فروشی وجود دارد و آن رقابت بین بازیکنان آن است و قطعا خرده‌فروشانی که دارای گزینه‌های چندکاناله قوی با پشتیبانی فروشگاه هستند، پیروزمندان این میدان خواهند بود
